Elektrik piyasası mevzuatında yapılan değişikliklerle birlikte mevzuat hükümleri doğrultusunda lisanssız elektrik üretim faaliyetleri gerçekleştirilmektedir.
Ayrıca yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik üretim faaliyetlerinin Hazine taşınmazları üzerinde gerçekleştirilebilmesi için mevzuat değişikliklerine gidilmiştir.
Bu kapsamda, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (“Bakanlık”) tarafından 412 Sıra No’lu Milli Emlak Genel Tebliği (“Tebliğ”) hazırlanmış ve 10 Eylül 2022 tarih ve 31949 sayılı Resmî Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Bu yazımızda, Tebliğ hükümleri kapsamında lisanssız elektrik üretim faaliyetinin, Hazine taşınmazları üzerinde gerçekleştirilmesine ilişkin usul ve esaslar incelenmektedir.
1. Tebliğ Kapsamında Başvuruda Bulunabilecek Kişiler
Tebliğ’in 5’inci maddesinin ilk fıkrasında, (i) maden veya jeotermal işletme ruhsat sahipleri, (ii) sanayi abone grubunda yer alan kişiler, (iii) kamu ve özel hizmetler sektörü ile diğer abone grubunda yer alan kişiler, (iv) tarımsal faaliyetler abone grubunda yer alan kişilerin başvuruda bulunabileceği düzenlenmiştir.
Ayrıca lisanssız elektrik üretimi haricinde farklı amaçlarla lehine irtifak hakkı tesis edilen veya kullanma izni verilen yatırımcıların bu taşınmazın bir kısmında lisanssız elektrik üretimi faaliyetleri gerçekleştirmek amacıyla başvuruda bulunabileceği öngörülmüştür.
Tebliğ’e göre açıkça mesken ve aydınlatma abone grubunda yer alan kişiler başvuruda bulunamayacaktır.
2. Birden Fazla Taşınmazda Tesis Kurulumu
Tebliğ’de yatırımcıların bir tüketim tesisi için birden fazla üretim tesisi kurabilmesi mümkün görülmüş; tüm üretim tesislerinin aynı görevli tedarik şirketi bölgesinde bulunması şart koşulmuştur. Ancak, Tebliğ hükümlerine göre bu şekilde kurulacak üretim tesislerinin tüketim tesisi ile aynı bölgede bulunma şartı aranmamaktadır.
3. Üretim Yapılabilecek Hazine Taşınmazları
Tebliğ hükümleri kapsamında Hazinenin özel mülkiyetindeki taşınmazlar ile Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerler üzerinde irtifak hakkı veya kullanım izni tanınmak suretiyle lisanssız elektrik üretim faaliyeti yapılabileceği düzenlenmiştir.
Bu kapsamda, 5403 sayılı Kanunun 14’üncü maddesi çerçevesinde; Büyük Ova Koruma Alanı dışında Tebliğ kapsamındaki kişilerin başvuru yapabileceği düzenlenmiştir.
Büyük Ova Koruma Alanı içinde sadece; (i) tarımsal faaliyetler abone grubunda yer alan kişilere, (ii) maden veya jeotermal işletme ruhsatlı alanlarda ruhsat sahiplerine, (iii) biyokütle olarak tanımlanan ve mevzuata göre atıkların kullanılacağı tesisler için kamu kurum ve kuruluşlarına izin verilebilecektir.
4. İhale Usulü
İrtifak hakkı ve kullanım izni ile ilgili olarak 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu kapsamında pazarlık usulüyle ihale yapılması öngörülmüştür.
Tebliğ kapsamında bazı yatırımcılar ile kurum ve kuruluşlara ihaleden muafiyet tanınmıştır. İlgili hükme göre aşağıdaki kişi ve kuruluşlara ilan yapılmaksızın doğrudan irtifak hakkı tesis edilebilecek veya kullanma izni verilebilecektir:
- Genel yönetim kapsamındaki kamu idareleri.
- Savunma, havacılık ve uzay sanayii alanlarında faaliyet gösteren yatırımcılar.
- 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 54. maddesi kapsamındaki kuruluşlar.
- 6745 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile desteklenen yatırımlar için yatırımcılar.
- Cumhurbaşkanı Kararı ile kurulan endüstri bölgesi ve teknoloji geliştirme bölgesi yönetici şirketleri.
- Kamu yararına çalışan derneklere ve vergi muafiyeti tanınan vakıflar.
- Biyokütle olarak tanımlanan ve mevzuata göre atıkların kullanılacağı tesisler için kamu kurum ve kuruluşları.
- Maden veya jeotermal işletme ruhsatlı alanlarda ruhsat sahibi.
- Lisanssız elektrik üretimi dışında diğer amaçlarla lehine irtifak hakkı tesis edilen veya adına kullanma izni verilen yatırımcılar.
Hazineye ait taşınmazlar üzerinde lisanssız elektrik üretimi yapılması amacıyla tesis edilecek irtifak hakları ile kullanma izinlerinde ilk yıl bedeli olarak taşınmazın rayiç bedelinin %1’i oranına tekabül eden tutar belirlenmiştir.
5. Başvuru Süreci
Tebliğ kapsamında irtifak hakkı tesis edilecek veya kullanma izni verilecek Hazine taşınmazları Bakanlık tarafından resen veya yatırımcıların talebi üzerine belirlenecektir.
Güneş enerjisine dayalı lisanssız elektrik üretimi tesislerinde bir MWe başına kurulu güç için azami 15 dönüm santral sahasının kullanılmasına izin verilecektir.
Tebliğ hükümleri kapsamındaki ihalelerde ihaleye katılacaklar ihale öncesi Kanun ve Yönetmelikte yer alan bilgi ve belgelerle birlikte, kurulması planlanan elektrik üretim tesisinin türü ile kurulu gücü belirtir dilekçeyi ve tüketim abonelikleri için bağlantı anlaşmasındaki sözleşme gücünü gösteren şebeke işletmecisinden alınacak yazıyı idareye teslim etmekle yükümlüdür.
Hazine taşınmazları ile ilgili olarak; 324 sayılı Milli Emlak Genel Tebliği’nde belirtilen bilgi ve belgeler, tahmin edilen bedel tespit raporları, İl Tarım ve Orman Müdürlüğünün görüşü, başvuru aşamasında alınan bilgi ve belgeler idarece Bakanlık’a iletilecektir.
6. Ön İzin ile İrtifak Hakkı Tesisi ve Kullanma İzni
İhalelerin onaylanmasının akabinde, Ön İzin Sözleşmesi düzenlenecek ve fiili kullanımı olmaksızın yatırımcılara 1 yıl süreli ön izin verilecektir.
Ön İzin Sözleşmesinin notere tescil edildiği tarihten itibaren 30 gün içerisinde bağlantı anlaşmasına çağrı mektubu, ön izin sahibi tarafından İdareye teslim edilecektir.
Yatırımcı tarafından ön izin süresi içerisinde aşağıdaki işlemlerin gerçekleştirilmesi gerekmektedir:
- Taşınmazın tescil, ifraz, tevhit, terk vb. işlemlerinin yapılması.
- Taşınmazın imar planının yaptırılması, değiştirilmesi, onaylanması.
- Uygulama projelerinin hazırlanması ve projelerin onaylanması.
- Tesisin kurulacağı taşınmazlarla ilgili olarak Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanununun 13. ve 14. maddeleri gereğince ilgili idarelerden gerekli izinlerin alınması.
- ÇED ile ilgili uygunluk yazısının alınması.
- Görevli elektrik dağıtım şirketi ile bağlantı anlaşmasının yapılması.
- Mevzuat uyarınca alınması gereken diğer izin ve ruhsatların alınması.
- Şebeke işletmecisinden bağlantı anlaşmasına çağrı mektubunun alınması.
Ön izin süresi gerekli hâllerde bedeli karşılığında toplam ön izin süresi dört yılı geçmemek koşuluyla uzatılabilir.
Ön izin bedeli, ihale bedelinin; ilk iki yıl için %20’si, üçüncü yıl için %30’u, dördüncü yıl için yüzde %40’ı olarak belirlenmiştir. Fiili kullanım olması halinde bu alana isabet eden ön izin bedeli, irtifak hakkı veya kullanma izni ihale bedeli olacaktır.
Ön izin döneminde yükümlülüklerin yerine getirilmesi ve yatırımcılar tarafından talep edilmesi halinde, Valilikçe Resmi Senet veya Kullanma İzni Sözleşmesi düzenlenerek 29 yıla kadar bağımsız ve sürekli nitelikte olmayan irtifak hakkı tesis edilecek veya kullanma izni verilecektir.
7. Sözleşmenin Sona Ermesi ve Feshi
İrtifak hakkı ve kullanma izni sözleşmesi, sözleşme süresinin bitimi ile sona erecektir.
Tebliğ’e göre aşağıda belirtilen hallerde sözleşme idarece feshedilebilecektir:
- Sözleşmeye aykırı davranılması.
- Taşınmazın amaç dışında kullanılması.
- Lehtar tarafından talep edilmesi.
- Bağlantı anlaşmasına çağrı mektubunun, ön izin sözleşmesinin noterde tescil edildiği tarihten itibaren 30 gün içerisinde İdareye teslim edilmemesi,
- Bağlantı anlaşmasının iptal edilmesi,
Sözleşmenin yukarıda belirtilen hallerde idarece feshedilmesi halinde, cari yıl kullanma izni veya irtifak hakkı bedelinin %25’i oranında tazminat alınacak ve teminatlar Hazineye gelir kaydedilecektir.
Sözleşmenin sona ermesi veya feshi hâlinde, taşınmaz üzerindeki tüm yapı ve tesisler sağlam ve işler durumda tazminat veya bedel ödenmeksizin Hazineye intikal eder. Bu sebeple herhangi bir kişi tarafından hak ve talepte bulunulamaz.
8. Sonuç
Tebliğ’in kabul edilmesiyle birlikte Hazineye ait taşınmazlar üzerinde güneş ve rüzgâr enerjisi başta olmak üzere yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı lisanssız elektrik üretimi yapılması için 29 yıla kadar irtifak hakkı tesis edilebilecektir.
Uygulamadan kendi ihtiyaç duydukları elektriği üretmek amacıyla maden veya jeotermal işletme ruhsat sahipleri, sanayiciler, kamu ve özel hizmetler sektöründe yer alan kişiler ve tarımsal faaliyetlerde bulunan kişiler başvuruda bulunmak suretiyle yararlanabilecektir. Mesken ve aydınlatma abone grubunda yer alanlar bu uygulamadan hariç tutulmuştur.
İstisnalar öngörülmüş olmakla birlikte, taşınmazlar üzerindeki irtifak hakkı veya kullanma iznine ilişkin ihaleler açık artırma yapılarak belirlenecektir.
Tebliğ hükümlerinin kabulüyle birlikte yenilenebilir enerji üretim faaliyetlerinde Hazineye ait olan özellikle atıl durumdaki taşınmazlar ekonomi ve enerji sektörüne kazandırılacağı ve yenilenebilir enerji sektörünün gelişimine katkı sağlayacağı değerlendirilmektedir.
—– Daha fazla bilgi ve sorularınız için: —–
Av. Dr. Ata TORUN – ([email protected])
Av. Ahmet KILINÇ – ([email protected])
tr.hansu.av.tr | +90 216 464 12 12
© Hansu Avukatlık Ortaklığı
Hansu Avukatlık Ortaklığı, yerli ve uluslararası müvekkillerine özellikle gayrimenkul, şirketler, vergi, enerji ve fikri mülkiyet hukuku alanında hizmet veren bir avukatlık ortaklığıdır. Bu makale Türkiye’de hukuk alanındaki gelişmeleri paylaşmak amacıyla hazırlanmıştır. Hukuki bir görüş veya yönlendirme olarak düşünülmemelidir. Özel sorular ve sorunlar bakımından hukuki danışman görüşü alınmalıdır.