Bilindiği üzere Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimi Yönetmeliği (“Yönetmelik”), elektrik piyasasında tüketicilerin elektrik ihtiyaçlarını kendi üretim tesisinden karşılaması (öz tüketim modeli) ve küçük ölçekli üretim tesislerinin ekonomiye kazandırılarak etkin kullanımının sağlanması amacıyla lisans almadan ve şirket kurmadan elektrik enerjisi üretebilmesinin önünü açmıştır.
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (“EPDK”) tarafından Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik kapsamında Yönetmelik’te bir dizi değişiklikler yapılmış ve bu değişiklikler 11 Ağustos 2022 (1) ve 1 Ekim 2022(2) tarihli Resmi Gazetelerde yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Bu yazımızda, lisanssız elektrik üretimine ilişkin esaslar ve EPDK tarafından Yönetmelik’te lisanssız elektrik üretimine ilişkin yapılan değişiklikler incelenmektedir.
1. Yönetmeliğin Temel Amacı
Yapılan değişikliklerden önce Yönetmelik’in temel amaçlarının ortaya konulması gerekmektedir. 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu’nun (“Kanun”) 4’üncü maddesine göre elektrik üretim faaliyeti yalnızca lisans almak koşuluyla yürütülebilecek bir faaliyet olarak sayılmıştır. Ancak Kanun’un 14’üncü maddesinde lisans alma ve şirket kurma yükümlülüğünden muaf olarak yürütülebilecek faaliyetlere yer verilmiş ve bu kapsamda Yönetmelik hükümleri yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik’te yapılan değişiklikler, lisanssız elektrik üretimi yapan tesisler ve tüketiciler nezdinde birçok itirazı da gündeme getirmiştir. Bu sebeple EPDK tarafından Yönetmelik değişikliği akabinde bir duyuru yayınlanarak değişikliklere açıklık getirilmiştir. İlgili duyuruda, mevzuatın suiistimal edilmesi nedeniyle yeni bir dizi düzenleme yapılması ihtiyacının doğduğuna işaret edilmiştir. Duyuruda, bu düzenlemelerle gerçek tüketimi olan tüketicilerin kapasite sınırı ve yer sorununun ortadan kaldırılmasının hedeflendiği belirtilmiştir.(3)
Bu noktada özetle, EPDK’nın esas olarak lisanssız üretim kapsamında öncelikli olarak imkânı olan tüketicilerin “tükettiği enerjiyi” güneşten üretebilmesini ve üretilen elektrik ile tüketilen elektrik arasında mahsuplaşma yapılmasını amaçladığını belirtmek gerekmektedir.
2. Yönetmelikle Yapılan Değişiklikler
a. Tüketim Fazlası Elektriğin Satılmasına Dair Değişiklik
Lisanssız elektrik üretimi yapan tesislerce üretilen elektriğin tüketim miktarından fazla olması halinde, görevli tedarik şirketleri fazla üretilen bu elektriği satın almakla yükümlülüğü bulunmaktaydı. Ancak Yönetmelik’in 26’ncı maddesine eklenen (16) numaralı fıkra ile, tüketim fazlası olan elektriğe ilişkin sınırlama getirilmiştir. Bu düzenleme kapsamında, 12 Mayıs 2019 tarihinden sonra yapılan başvuru neticesinde bağlantı anlaşmasına çağrı mektubu almaya hak kazanan kişilerin ihtiyacının üzerinde satabileceği üretim miktarı, tüketim tesisinin toplam elektrik tüketimini geçemeyecektir. Tüketim miktarının üzerinde sisteme verilen enerji ise, Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekanizması’na (“YEKDEM”) bedelsiz katkı olarak dikkate alınacaktır.
11 Ağustos 2022 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu’nun (“Kurul”) 4 Ağustos 2022 tarih ve 11098 karar sayılı kararında aşağıdaki yöntemlerin dikkate alınacağı ifade edilmiştir: (4)
- Tedarik şirketinin satın alacağı elektrik miktarında tüketim tesisinin bir önceki yıla ait üretim miktarı dikkate alınacaktır.
- Tüketim tesisinin tüketimi bir önceki yılı kapsamıyorsa, elektrik tüketiminin aylık tüketim ortalaması bazında hesaplanacaktır.
- Cari yıldaki tüketim miktarı daha yüksek ise, satılabilecek elektrik enerjisi miktarı hesaplanırken cari yılın verileri dikkate alınacaktır.
EPDK tarafından yapılan duyuruda bu husus şöyle örneklendirilmiştir: Örneğin bir önceki yıl 1 milyon kWh elektrik tüketen bir kişi, cari yılda aylık mahsuplaşmanın akabinde en fazla 1 milyon kWh enerjisini satışa konu edebilecek; yılın ilk ayından itibaren ihtiyaç fazlası enerjiye istinaden ödemeler yapılacak; 1 milyon kWh’ı aşan üretimler ise sisteme bedelsiz olarak verilecektir.
EPDK’nın web sitesinde yayımlanan duyuruda, “tüketim kadar üretim” hedefinden sapan, kurulu gücünü orantısız olarak artıran, tüketim olmadan üretim yapan tesislerin satışlarına sınırlama getirildiği; böylelikle lisanssız yenilenebilir enerji tesislerinin gerçekten ihtiyaç duyan tüketiciler tarafından kurulacağı ifade edilmiştir. Bununla birlikte, EPDK, lisanssız yatırımcının “şalter kapatma” ihtimalinin de bulunduğunu; ancak böyle bir manzarayla karşılaşılmasının da beklenmediğini belirtmiştir.
b. Farklı Dağıtım Bölgelerinde Üretim Tesisi Kurulmasına Dair Değişiklik
Yönetmelik’in amacına dair 1’inci maddesinde yer alan “tüketim noktasına en yakın” ve “elektrik şebekesinde meydana gelen kayıp miktarlarının düşürülmesi” ibareleri kaldırılmıştır. Buna paralel olarak, tüketim amacıyla üretim tesisi kurduğu halde aynı bölgede daha fazla tesis kurma imkânı bulunmayanlar, üretimi karşılama amacıyla başka yerlerde elektrik üretim tesisi kurabilecektir.
Yapılan değişiklikler kapsamında, sanayiciler Organize Sanayi Bölgesi’nde (“OSB”) bulunup bulunmadığına bakılmaksızın, kendi tüketim tesisinin bulunduğu dağıtım bölgesinin dışında başka bir bölgede lisanssız elektrik üretim tesisi kurabilecektir.
Bu kapsamda OSB dağıtım lisans bölgesi içindeki üretim tesisleri, OSB dağıtım lisans bölgesi dışındaki aynı kişiye ait tüketim tesisleri ile ilişkilendirilebilecektir. OSB dağıtım lisansı bölgesi içinde yer alan bir tüketim tesisi için, OSB dağıtım lisansı bölgesi dışında da üretim tesisi kurulabilecektir.
Yönetmelik’in 30’uncu maddesi kapsamındaki tesisler için üretim ve tüketim tesislerinin aynı ölçüm noktasında olması ve bu tesislerin aynı dağıtım bölgesinde yer alması şartı aranmayacaktır.
Yine Yönetmelik’in 5/1-h bendi kapsamındaki üretim tesislerinde üretilen enerji, aynı dağıtım bölgesi içerisinde bulunma şartı aranmaksızın, aynı kişiye ait bir veya birden fazla tüketim tesisinde tüketilebilecektir.
c. Başvuru Usulüne Dair Değişiklik
Yönetmelik’te yapılan değişiklik ile, bağlantı anlaşmasına çağrı mektubu tebliğ edilen kişilere, bağlantı anlaşmasına çağrı mektubunun tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içerisinde Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinin Ek-1 Listesine tabi projeler ile ‘ÇED Gereklidir’ kararı verilen projeler için ilgili idareye başvuru yapacaktır. Belirtilen süre içinde başvuruda bulunmayan kişilerin bağlantı başvuruları geçersiz sayılacaktır.
d. Mahsuplaşma İşlemlerine Dair Değişiklik
Yönetmelik’e eklenen geçici madde doğrultusunda aylık mahsuplaşma uygulanması ve tüketim ihtiyacına yönelik uygulamalar kapsamında işlemler yürütülen tesislerde, üretim ve/veya tüketim tesislerinin farklı dağıtım ya da görevli tedarik şirketi bölgesi sınırları içinde olması halinde, mahsuplaşma işlemlerinin nasıl yürütüleceğine ilişkin gerekli altyapı 3 (üç) ay içerisinde piyasa işletmecisi tarafından hazırlanacaktır. Yine üretim tesislerinin farklı görevli tedarik şirketi bölgesi sınırları içinde olmasına yönelik yeni başvurular ile hâlihazırda işletmede olan tesislere yönelik talepler, 1 Ocak 2023 tarihinden itibaren değerlendirmeye alınacaktır.
1 Ekim 2022 tarihi itibarıyla işletmede olan veya 1 Ocak 2023 tarihine kadar işletmeye girecek üretim tesisleri ile farklı dağıtım ya da görevli tedarik şirketi bölgesi içindeki tüketim tesislerinin mahsuplaşma işlemleri, 1 Ocak 2023 tarihine kadar üretim tesisinin bulunduğu bölgedeki görevli tedarik şirketi tarafından yürütülecektir.
3. Sonuç
Yukarıda belirtilen hususlar kapsamında, EPDK tarafından Yönetmelik amacına uygun olarak tüketime dayalı üretimin temin edilmesi ve lisanssız elektrik üretim tesislerinin ticarileşmesi riskinin önlenmesi amacıyla bir takım düzenlemeler yapılmıştır.
Her ne kadar lisanssız elektrik üreticisinin, üretilen fazla enerjinin satılacağı yönünde bir beklenti oluşmuş ise de, Yönetmelik kapsamında yapılan değişiklikler bu durumu bertaraf edecek niteliktedir.
Yönetmelik değişikliklerinden en önemlisi sayılabilecek değişiklik, üretim ve tüketim tesislerinin farklı dağıtım bölgelerinde olma imkânının getirilmesidir.
Yönetmelik değişikliği ile öngörülen bu tür imkân ve gelişmeler, öz tüketime dayalı lisanssız elektrik üretiminin önündeki önemli engelleri ortadan kaldırmaktadır. Bu tür esaslı düzenlemelerin yenilenebilir enerji sektörünün gelişmesine de katkı sağlayacağı kanaatindeyiz.
1- https://www.resmigazete.gov.tr/11.08.2022
2- https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2022/10/20221001-1.htm
3- https://www.epdk.gov.tr/Detay/Icerik/2-12744/yeni-lisanssiz-elektrik-uretimi-yonetmeligi-%E2%80%A6
4- https://www.resmigazete.gov.tr/11.08.2022
—– Daha fazla bilgi ve sorularınız için: —–
Av. Dr. Ata TORUN – ([email protected])
Av. Ahmet KILINÇ – ([email protected])
tr.hansu.av.tr | +90 216 464 12 12
© Hansu Avukatlık Ortaklığı
Hansu Avukatlık Ortaklığı, yerli ve uluslararası müvekkillerine özellikle gayrimenkul, şirketler, vergi, enerji ve fikri mülkiyet hukuku alanında hizmet veren bir avukatlık ortaklığıdır. Bu makale Türkiye’de hukuk alanındaki gelişmeleri paylaşmak amacıyla hazırlanmıştır. Hukuki bir görüş veya yönlendirme olarak düşünülmemelidir. Özel sorular ve sorunlar bakımından hukuki danışman görüşü alınmalıdır.