En yaygın teminat türlerinden birisi olan rehin, borçlunun borcunu ifa etmemesi, kısmen yahut kötü ifa etmesi hallerinde, alacaklıya rehin hakkına konu değeri paraya çevirerek, alacağını tahsil yetkisi veren sınırlı bir ayni haktır.
İşbu yazımız içeriğinde; uygulamada sıklıkla rastlanan anonim ve limited şirket hisselerinin rehni üzerinde durulacaktır. Şirket hisselerin rehni, anonim ve limited şirketlerde birbirinden farklı olup aşağıda genel olarak izah edilmeye çalışılmıştır.
1. Anonim Şirketlerde Şirket Hisselerinin Rehni
Ülkemizdeki sermaye piyasasının gelişimi ve anonim şirket sayısındaki artış; hisse senetlerini, ticari hayatta önemli bir konuma getirmektedir. Hisse senetlerinin, ticari hayattaki işlem hacmindeki artış bunların rehne konu olmalarını da beraberinde getirmiştir.
Anonim Şirket hisselerinin rehnine ilişkin olarak Türk Ticaret Kanunu’nda özel bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu nedenle; rehne ilişkin genel kuralları düzenleyen Türk Medeni Kanunu’nun ilgili hükümleri uygulanmaktadır.
Anonim ortaklık payı üzerinde kurulacak rehin hakkı “hak üzerinde kurulmuş bir rehin hakkı” niteliğindedir. Zira anonim şirkette rehin konusu olan pay, pay sahipliği hakkını temsil etmektedir.
Hamiline yazılı pay senetleri üzerinde rehin hakkı
Hamiline yazılı anonim şirket pay senetlerinin rehni, hamiline yazılı kıymetli evrakın rehnine ilişkin MK 956/1’ e göre yapılır. İlgili hükme göre, hamiline yazılı senetlerin rehni için senetlerin, rehin alacaklasına teslim edilmesi gereklidir. Senet zilyetliğinin geçirilmesi, hamiline yazılı pay senetlerinin rehni için yeterli olmakla birlikte, bu senetler zilyetliğin geçirilmesine ek olarak yapılacak ciro veya yazılı devir beyanıyla da rehnedilebilir.
Nama yazılı pay senetleri üzerinde rehin hakkı
Nama yazılı pay senetlerinin rehni, ciro (rehin cirosu) ve zilyetliğin geçirilmesi veya yazılı rehin sözleşmesi ve zilyetliğin geçirilmesi yoluyla yapılır. Ayrıca yapılan bu rehin işleminin geçerli olabilmesi için pay defterine kaydedilmesine gerek yoktur.
Senede bağlanmamış pay üzerinde rehin hakkı
Hem çıplak paylar hem de kaydi anonim şirket payları senede bağlanmamış pay niteliğindedir. Senede bağlanmamış çıplak pay üzerinde rehin kurulabilmesi için rehin sözleşmesinin yapılması gerekli ve yeterlidir.
Kaydi anonim şirket paylarının rehni için taraflar arasında bir rehin sözleşmesi yapılması zorunludur. Taraflar arasında imzalanan rehin sözleşmesinin üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilmesi için bu rehnin Merkezi Kayıt Kuruluşu nezdinde tutulan ilgili kayda geçirilmesi gerekmektedir.
2. Limited Şirketlerde Şirket Hisselerinin Rehni
Ticari hayatta artan nakit ihtiyacı girişimci veya yatırımcıları faaliyetlerine devam edebilmeleri için kredi almaya yöneltmektedir. Limited şirket esas sermaye payları da şirket ortakları tarafından rehin verilmek suretiyle kredinin teminatını oluşturabilmektedir.
Limited şirket payı üzerinde rehin kurulması, Medeni Kanun’daki genel hükümlerin yanında ve özel olarak Türk Ticaret Kanunu 600.m düzenlenmiştir. İlgili düzenlemelerden de görüleceği üzere; limited şirket payı üzerinde rehin kurulması, şirket sözleşmesi ile genel kurul onayına bağlanmamış ise bu durumda pay rehnine ilişkin MK’nun genel hükümleri uygulanır. Aksi halde, limited şirket payı üzerinde rehin kurulması, şirket sözleşmesi ile genel kurul onayına bağlanmış ise bu durumda pay devrine ilişkin TTK 595 ila 598. maddeleri uyarınca esas sermaye payı rehnedilebilir.
Pay üzerinde rehin kurulabilmesi için gerekli şartlar
- Devir ve/veya rehin yasağının bulunmaması
Paylar üzerinde devir ve rehin yasağının bulunması halinde, limited şirket esas sermaye payı üzerinde rehin hakkı tesis edilemez.
- Yazılı rehin sözleşmesi
Limited şirket payı üzerinde rehin kurulması için rehin konusu hakkın devrine ilişkin şartlara uyulması gerekmektedir. Dolayısıyla limited şirket paylarının rehni bakımından, yazılı bir rehin sözleşmesinin yapılması ve tarafların imzalarının noterce onanması geçerlilik şartıdır.
- Şirket sözleşmesinde öngörülmüşse genel kurul onayı
TTK 600/2 maddesi uyarınca şirket sözleşmesiyle limited şirket esas sermaye payı üzerinde rehin hakkı kurulması genel kurul onayına bağlanabilir. Bu durumda ise payın devrine ilişkin hükümler uygulanır.
Limited şirket esas sermaye payı üzerinde rehin hakkı kurulması işleminin genel kurulca onanmasında, aynen pay devrine onay verilmesine ilişkin usulde olduğu gibi ortakların genel kurula davet edilmesi, genel kurulun toplanması ve TTK 620’deki olağan karar nisabına göre onay kararının alınması gerekir.
- Pay defterine kayıt
Limited şirket esas sermaye payı üzerinde rehin hakkı kurulduğu pay defterine de kaydedilmelidir. Pay defterine kayıt kurucu değil, bildirici niteliktedir. İşbu gerekli şartların sağlanması halinde; limited şirket hisseleri üzerinde rehin hakkı tesis etmek mümkün olacaktır.
3. Sonuç
İşbu yazımız içeriğinde; MK ve TTK kapsamında, anonim ve limited şirket hisseleri üzerine rehin tesisi genel olarak incelenmiştir. Bu nedenle; detaylı bilgi alarak daha yararlı sonuçlar elde etmek ve muhtemel oluşabilecek sorunların önüne geçmek adına size destek vermekten memnuniyet duyarız.
—
Daha fazla bilgi ve sorularınız için:
Av. Fatma Çimen ([email protected])
tr.hansu.av.tr | +90 216 464 12 12
© Hansu Avukatlık Ortaklığı
Hansu Avukatlık Ortaklığı, yerli ve uluslararası müvekkillerine özellikle gayrimenkul, şirketler, vergi, enerji ve fikri mülkiyet hukuku alanında hizmet veren bir avukatlık ortaklığıdır. Bu makale Türkiye’de hukuk alanındaki gelişmeleri paylaşmak amacıyla hazırlanmıştır. Hukuki bir görüş veya yönlendirme olarak düşünülmemelidir. Özel sorular ve sorunlar bakımından hukuki danışman görüşü alınmalıdır.